Πανελλαδικές εξετάσεις και διαχείριση άγχους: ο ρόλος των γονιών Ο Ιούνιος είναι ο μήνας των εξετάσεων, είτε αναφερόμαστε στις ενδοσχολικές, είτε στις ακαδημαϊκές, είτε κυρίως στις πιο κρίσιμες, που δεν είναι άλλες, από τις Πανελλαδικές εξετάσεις. Οι μαθητές καλούνται να αποχαιρετήσουν τη σχολική ζωή και να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους με αποφάσεις, που θα κληθούν να πάρουν για την είσοδό τους, στην ενήλικη ζωή τους. Οι μέρες που απομένουν για τη διεξαγωγή των φετινών Πανελλαδικών εξετάσεων είναι ελάχιστες. Οι μαθητές της Γ’ λυκείου βρίσκονται στην τελική ευθεία της ετήσιας προσπάθειας τους, που φέτος αποτυπώνεται πολύ διαφορετικά για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (Μαθητές, Γονείς, Εκπαιδευτικούς) μέσα από μια πρωτόγνωρη διαδικασία εξαιτίας της επικράτησης της πανδημίας στον πλανήτη. Οι μαθητές φέτος, έκτος από τις εκπαιδευτικές αλλαγές σε επίπεδο εξεταζόμενων μαθημάτων, καλούνται να ανταπεξέλθουν και να συμμορφωθούν σε ένα ιδιότυπο υγειονομικού χαρακτήρα περιβάλλον εξετάσεων, ενώ προέρχονται και από ένα ιδιόμορφο καθεστώς εκπαίδευσης και ολοκλήρωσης της εξεταζόμενης ύλης που έχει επηρεάσει ολοκληρωτικά την ψυχοσυναισθηματική τους κατάσταση. Η προσπάθειά τους για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θα συνοδεύεται αναμφίβολα από την πρωτόγνωρη εμπειρία του εγκλεισμού, της απομόνωσης και της διαδικτυακής εκπαίδευσης. Η κοινωνική απόσταση (social distance), επέτεινε την ψυχολογική φόρτιση και επιβάρυνε αδιαμφισβήτητα το άγχος των εξετάσεων, την αγωνία για το μέλλον, την ανασφάλεια, το φόβο της αποτυχίας, στοιχεία έτσι κι αλλιώς αναπόσπαστα σε μια εξεταστική διαδικασία. Επιπλέον, απέκοψε τους εφήβους από τα στοιχεία εκείνα που ενισχύουν και δρουν εξισορροπητικά στη βιοψυχοσυναισθηματική τους κατάσταση και δεν είναι άλλα από την συναναστροφή με τους συνομηλίκους, τις δραστηριότητες, τις βόλτες και όλες εκείνες τις εμπειρίες που λειτουργούν αγχολυτικά την περίοδο αυτή. Με την αβεβαιότητα και το φόβο να διακατέχει ακόμα και τα υποστηρικτικά τους πλαίσια (γονείς και εκπαιδευτικούς), είναι πιθανό οι νέοι να αισθάνονται εντονότερα την πίεση πως θα πρέπει, σε αυτή τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε, να ανταποκριθούν επαρκώς στις επερχόμενες εξετάσεις. Άγχος των εξετάσεων Πολλοί άνθρωποι βιώνουμε άγχος πριν από κάποια εξέταση. Στην πραγματικότητα, το άγχος μπορεί να βοηθήσει ώστε να αποδώσει κανείς. Το άγχος είναι ένας φυσιολογικός μηχανισμός άμυνας, που επισπεύδει και συντονίζει την προσπάθειά μας σε οποιοδήποτε τομέα της ζωής μας (εποικοδομητικό – δημιουργικό άγχος). Ειδικά στην προετοιμασία μας για τις όποιες εξετάσεις, το άγχος μας “προσγειώνει” στο διάβασμα και ενισχύει την αποφασιστικότητα μας, προκειμένου να ανταπεξέλθουμε υπεύθυνα και να μην επιτρέπουμε σε τυχαίους παράγοντες να καθορίζουν την επιτυχία ή την αποτυχία μας. Ωστόσο, όταν αυτό το άγχος γίνεται έντονο και εμποδίζει την απόδοση και την επίδοση μας στην εξέταση, τότε ορίζεται ως άγχος εξετάσεων (stress). Σε αυτή την περίπτωση παρατηρούμε διάφορα συμπτώματα από ήπια έως σοβαρά. Κάποιοι νέοι βιώνουν ήπια συμπτώματα και αποδίδουν καλά στις εξετάσεις. Άλλοι πάλι σχεδόν ακινητοποιούνται από το άγχος, με αποτέλεσμα να αποτυγχάνουν στην εξέταση ή να βιώνουν έντονα κρίση πανικού πριν ή και κατά τη διάρκεια αυτής. Στην περίπτωση αυτή, δημιουργείται ένας συνδυασμός σωματικής υπερέντασης και σωματικών συμπτωμάτων, συνοδευόμενων από ανησυχία, φόβο, φόβο αποτυχίας και καταστροφοποίησης. Αυτό το άγχος δημιουργεί σημαντικά εμπόδια στη μάθηση και στην απόδοση. Σε διάφορες μελέτες έχει καταγραφεί ότι τα υψηλά επίπεδα συναισθηματικής δυσφορίας έχουν άμεση συσχέτιση με τη μειωμένη ακαδημαϊκή απόδοση και τα υψηλά ποσοστά εγκατάλειψης κάθε προσπάθειας. Το άγχος των εξετάσεων, μπορεί να προκαλέσει ευρύτερες επιπτώσεις τόσο στην κοινωνική, συναισθηματική και συμπεριφορική ανάπτυξη του νέου, όσο και στην εικόνα εαυτού που θα εγκαταστήσει. Σύμφωνα πάντα με την Αμερικάνικη Εταιρεία Άγχους και Κατάθλιψης, τα συμπτώματα του άγχους των εξετάσεων διακρίνονται σε σωματικά, γνωστικά, συμπεριφορικά και συναισθηματικά. Σωματικά συμπτώματα: ιδρώτας, τρέμουλο, ταχυκαρδία, ξηροστομία, λιποθυμία, ναυτία. Γνωστικά και συμπεριφορικά συμπτώματα: νευρικότητα ή αποφυγή των διαδικασιών της εξέτασης. Σε κάποιες περιπτώσεις το άγχος εδώ μπορεί να είναι τόσο σοβαρό, ώστε οι νέοι να παρατάνε το σχολείο ή τη σχολή φοίτησης για να αποφύγουν την πηγή του φόβου τους. Η χρήση ουσιών μπορεί να προκύψει ως μέσω αυτοβοήθειας έναντι του άγχους. Οι αρνητικές εσωτερικές φωνές και η δυσκολία συγκέντρωσης είναι επίσης συμπτώματα. Συναισθηματικά συμπτώματα: θλίψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, θυμός, απόγνωση. Οι νέοι πολλές φορές αισθάνονται αδύναμοι να επηρεάσουν την κατάσταση που βιώνουν και επιπλήττουν τον εαυτό τους για τα συμπτώματα και τη χαμηλή απόδοσή τους στις εξετάσεις. Τι είναι ο φόβος αποτυχίας; Ο φόβος αποτυχίας, είναι μια συναισθηματική κατάσταση που τη βιώνουμε αρκετά συχνά στη ζωή μας. Εκδηλώνεται τόσο σε νεαρές ηλικίες όσο και σε μεγαλύτερες. Οι μαθητές/τριες πολλές φορές θεωρούν ότι βρίσκονται σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο που δεν τους παρέχει τις κατάλληλες δεξιότητες, αλλά αντίθετα, τους εξαντλεί στο να τους εξετάζει και να τους αξιολογεί συνεχώς. Έτσι λοιπόν οι μαθητές βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με αξιολογητικές καταστάσεις, όπως: εξετάσεις, εργασίες, προφορικές παρουσιάσεις κ.ά. με αποτέλεσμα, να αισθάνονται νευρικότητα, αμηχανία και να βιώνουν συστηματικά μεγάλο άγχος, που προέρχεται από μη λογικές εκτιμήσεις. Οι περισσότεροι μαθητές/τριες που παρουσιάζουν αυτή την μορφή άγχους, κάνουν αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό τους και τις επιδόσεις τους συγκριτικά με τους άλλους συμμαθητές/τριες, προβλέπουν συχνότερα ατυχή γεγονότα, υπερεκτιμούν τα αρνητικά επακόλουθα των πράξεών τους και εμφανίζουν έλλειψη συγκέντρωσης στις εξετάσεις. Αναφορικά με το φόβο της αποτυχίας φαίνεται να υπάρχουν δύο τύποι. Ο ένας τύπος εμφανίζει τελειοθηρία, ελπίζει και αγωνίζεται, αναλώνοντας πολύτιμο χρόνο στην προετοιμασία για την επίτευξη των στόχων του, προσπαθεί να μειώσει το άγχος του μέσω της τελειομανίας και του ελέγχου των καταστάσεων και συχνά επιτυγχάνει καλά αποτελέσματα. Άτομα με αυτά τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς λέμε ότι παρουσιάζουν «ενεργητικό φόβο αποτυχίας». Αυτά τα άτομα περιμένουν πολλά από τις προσπάθειές τους, αλλά δεν ασχολούνται ουσιαστικά με την υιοθέτηση μιας σωστής στρατηγικής για την επίτευξη των στόχων τους. Δραστήριοι μαθητές με φόβο αποτυχίας: Είναι άτομα τα οποία ασχολούνται πολύ με τη μελέτη τους, αλλά όχι με παραγωγικό τρόπο. Δεν μπορούν να βρουν μια ικανοποιητική ισορροπία, να διαχειριστούν το χρόνο τους, ανάμεσα στην επίπονη προσπάθεια που καταβάλλουν και στην ανάγκη τους για ξεκούραση, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν έλλειψη σωστής στρατηγικής στο διάβασμά τους. Ο άλλος τύπος αποφεύγει την αντιμετώπιση επώδυνων καταστάσεων και παραιτείται χωρίς αντίσταση. Αντί να μελετά πηγαίνει βόλτες, βλέπει TV, αναλύει την επικαιρότητα ή ονειροπολεί. Η μελέτη του, συνήθως, χαρακτηρίζεται επιπόλαιη, νωχελική και επιφανειακή. Άτομα με αυτά τα χαρακτηριστικά λέμε ότι παρουσιάζουν «παθητικό φόβο αποτυχίας». Παθητικοί μαθητές με φόβο αποτυχίας: Ασχολούνται πολύ














